Sommige trivia valt het lot toe dat ze door de mensen die ervoor hebben doorgeleerd tot kunst worden uitgeroepen, maar zover is het met strips nog niet. "Ik weet niet of wat ik maak kunst is", zei de Franse striptekenaar Loustal bij de opening van een expositie van zijn werk bij Galerie Lambiek in Amsterdam. De expositie duurt tot eind maart.
Loustal is eigenlijk architect, maar verdient zijn brood als tekenaar. Hij maakt strips, illustraties, affiches en zeefdrukken. "En omdat mijn stijl momenteel erg in trek is, heb ik nu ook veel werk in de reclame."
Als populair massamedium is de strip nooit erg serieus genomen. Maar nu de verkoopcijfers stagneren en veel strips meer een elitair karakter krijgen, hebben sommige striphandelaren alvast een voorschot genomen op een brede artistieke erkenning van het medium door hun winkel "galerie" te noemen.
Kees Kousemaker, eigenaar van de stripwinkel/galerie Lambiek: "De meeste stripwinkeliers hebben eigenlijk geen hol verstand van kunst. Ze noemen zich galerie, omdat ze ook posters verkopen. Panda in Den Haag is begonnen met het inlijsten van stripplaatjes, uit Kuifje bijvoorbeeld. Daarvoor waren die plaatjes natuurlijk nooit bedoeld. De tekeningen moesten met z 'n allen een verhaal vertellen en waren niet bestemd om afzonderlijk als kunst aan een muur te hangen.
"Vroeger was strips maken iets ambachtelijks. Nu zijn er kunstenaars die schilder zouden zijn geworden, maar die op grond van hun jeugdliefde strips maken. Die strips zou je kunststrips kunnen noemen, als genre, zoals ook avonturenstrips een genre zijn."
Kousemaker probeert met zijn galerie de mening te weerleggen van mensen die denken dat de stripwereld één groot smurfenland is. "Onder de grootste beeldende kunstenaars van deze tijd zijn ook striptekenaars. Daarmee bedoel ik niet alleen degenen die de kunstrichting in de strip vertegenwoordigen, zoals Pascal Dourie, Marc Beyer, Ceesepe of Ever Meulen, maar ook tekenaars die niets pretendeerden, zoals André Franquin, Carl Barks, Caniff, of Crumb. En dan ben ik pas bij de C."
Als stijl was de strip al lang geleden doorgedrongen tot de beeldende kunst. Kousemaker: "Maar dat was louter exploitatie. Iemand als Liechtenstein gebruikt een stripplaatje, zonder enige achting voor degene die het gemaakt heeft. Ik probeer vanuit de strip dingen te presenteren die wel autonoom aan de muur kunnen hangen. Werk van kunstenaars die ook strips maken of gemaakt hebben. Zoals nu Loustal."
Tegelijk met de opening van Loustals expositie bij Lambiek, bracht Het Raadsel Daglicht uit, het vierde boek van Loustal dat in Nederland is verschenen. De eerste twee boeken waren strips op een scenario van Paringaux: Woestijnkoorts (1985) en Besame mucho (1987), beide uitgegeven bij Casterman. In 1988 verscheen bij Arboris een vertaling van de door Loustal uitgebreid geïllustreerde roman De W van wraak, van Tito Topin.
De in 1955 geboren Jacques de Loustal heeft voor zijn civiele dienstplicht een aantal jaren in Marokko doorgebracht. Het harde Noordafrikaanse licht, de melancholieke sfeer van de mondaine badplaatsen buiten het seizoen en de vergane glorie van het Franskoloniale verleden hebben zijn werk sterk beïnvloed. Zijn strips zijn trage, weemoedige verhalen van onvervuld verlangen en ongelukkige liefde, die zich deels of geheel afspelen in het Noord-Afrika van 1930-1960.
Daglicht bevat een uitgebreid overzicht van Loustals overige werk: zeefdrukken, tekeningen, portfolio's, illustraties voor bladen als Cosmopolitan en tijdschriften voor popmuziek. Ook hierin grijpt Loustal veel terug naar de mode, vormgeving en clichés uit de jaren dertig en vijftig.
De manier waarop hij dit doet geeft ook deze tekeningen een sfeer van intense weemoed en eenzaamheid. Hij schept afstand zowel naar het verleden als naar het heden, waardoor de toeschouwer in een soort vacuüm raakt. Alles is voorgoed verstild. Luxe strandhotels en bioscopen uit het verleden liggen te blakeren in het zinderende, meedogenloze licht van de zon, dat het pleisterwerk laat wegkruimelen, verf doet afbladderen en de vergankelijkheid van de dingen blootlegt. Sfeer en vormgeving zijn soms verwant aan films van Wim Wenders en schilderijen van Hopper.
De strip dus toch als kunst? Loustal: "In Frankrijk wordt het jaarlijkse stripfestival in Angoulème geopend door de minister van Cultuur. Mijn werk is geëxposeerd in musea, ook in het buitenland. Maar een tijdje geleden is mijn expositie in een kunstgalerie geflopt. Men stoorde zich aan de lijnen. Ik werk als een striptekenaar, met zwart omlijnde contouren. Dat hoorde niet, vond men, het was daardoor te veel illustratie."
Volkskrant 11-02-1989
WILLEM VAN HELDEN