Barney Wilen at the club Saint-Germain April 1959
Loustal's Barney
BARNEY WILEN 1937-1996
Herstorven
Door HANS STEKETEE
De Frans-Amerikaanse saxofónist Barney Wilen is vorige week voor de tweede keer overleden. Hij was 59 en leed aan kanker. Negen jaar geleden, in 1987, stierf hij ook al eens - aan een combinatie van heroïne en een overdosis ongelukkige liefde - maar daar was hij toen met succes tegen in opstand gekomen.
De Franse stripauteurs Loustal en Paringaux beschreven destijds in maandelijkse afleveringen het tragische lot van een briljante, blanke bebop-saxofónist, die Barney Wilen heette en wiens uiterlijk en carrière als twee druppels water op die van de echte leken.
In het echt en in de strip werd hij geboren in 1937 als zoon van een Amerikaanse vader en een Franse moeder. Bij zijn debuut als altsaxofónist, in het Parijs van kort na de Tweede Wereldoorlog, was hij nog geen twintig, maar zijn stijl viel op en hij speelde er met de groten van zijn tijd: Thelonious Monk, Dizzy Gillespie, Bud Powell, Kenny Dorham, Miles Davis en Art Blakey. Zijn muziek - een subtiel mengsel van precies en achteloos -is nog steeds te horen in beroemde film's noirs als Les liaisons dangereuses en Aseenseurpour l'échafaud (van Louis Malle).
Daarna scheidden zich de wegen van de strip-Barney en de echte. De stripfiguur raakt aan lager wal en sterft. De echte was, zoals hij zei, de"monocultuur van de bebop ontvlucht", reisde naar Afrika. om er te luisteren naar trommels en de wind en maakte - ver buiten het gezichtsveld van de doorsnee luisteraar enkele platen die later free jazz genoemd zouden worden. Tot halverwege de jaren tachtig legde hij zich toe op het produceren van andere artiesten en het organiseren van jazz-concerten in Zuid-Frankrijk.
Daar las hij bij toeval in A Suivre over zijn eigen dood en protesteerde. Loustal en Paringaux gaven toe dat zij hadden moeten controleren of hij echt was gestroven, maar zeiden ook dat dit een goede gelegenheid was voor een come-back. Toen het stripverhaal Barney et la Note Bleue - en het Nederlands slap vertaald als Besame Mucho - in boekvorm verscheen, kwam tegelijkertijd een cd uit van de nieuwe Barney Wilen, de eerste soundtrack bij een stripverhaal waarover Le Monde schreef dat het voor de populariteit, van de jazz belangrijker was geweest dan de film 'Round Midnight, met Dexter Gordon in de hoofdrol.
Zijn eerste dood legde hem geen windeieren. Hij formeerde een nieuw kwintet, dat zijn naam droeg, zijn oude platen werden opnieuw uitgebracht, en hij maakte tournees in de VS, Canada en Japan, Jazz-fundamentalisten vonden zijn reïncarnatie "gelikt" spelen -bijvoorbeeld op een cd met door hem gearrangeerde Franse chansons (French ballads). Zelf zei bij dat je "niet jaar in jaar uit alles op dezelfde manier kunt blijven spelen, tenzij je de Rolling Stones bent". Zijn echte einde hebben Loustal en Paringaux toch wel goed gezien: hij deed er alles aan om de tragische saxophone hero te spelen. Hij dronk als een spons en rookte als een ketter. Voorafgaand aan een vraaggesprek in 1987 verscheen hij gekleed in een hoed en een handdoekje gedrogeerd in de deur van zijn hotelkamer, terwijl op de achtergrond een bad overliep.
bron: NRC 01-06-1996
